Paracetamol/Acetaminofen jest lekiem o ogromnej popularności na całym świecie; stosowanym w walce z różnego pochodzenia bólem i gorączką. Lek ten dostępny jest bez recepty w licznych preparatach prostych i złożonych. Jest on lekiem z wyboru u osób, które nie mogą przyjmować niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), także w różnych formach bólów zwyrodnieniowych i mięśniowo-stawowych. Pomimo szerokiego stosowania w lecznictwie od wielu lat, mechanizm działania paracetamolu jest wciąż niejasny. Ośrodkowy mechanizm zależny od cyklooksygenazy (COX) wydaje się wątpliwy (choć niewykluczony), bowiem w stężeniach terapeutycznych paracetamol wykazuje słabe (w porównaniu z NLPZ) działanie hamujące na oczyszczone preparaty COX-1 i COX-2. Udział izoformy COX-3, choć ważny u psów, nie znajduje odniesienia u człowieka. Ostatnie wyniki badań eksperymentalnych pokazały, że paracetamol, podobnie jak NLPZ, jest zdolny do hamowania aktywności COX-1, a w szczególności COX-2 na obwodzie – jednakże efekt ten zależny jest od stanu redoks otaczającego środowiska. Jednak, w przeciwieństwie do NLPZ, paracetamol wykazuje tylko słaby, jeśli w ogóle, potencjał przeciwzapalny i nie wpływa na agregację płytek krwi. W przeciwbólowym działaniu paracetamolu rozważa się udział mechanizmów ośrodkowych nie związanych z produkcją prostaglandyn, bowiem wykazano oddziaływanie leku na związane z bólem zstępujące szlaki serotoninergiczne, hamowanie układu L-arginina/NO i pobudzanie systemu endokannabinoidowego. Paracetamol jest lekiem dobrze tolerowanym i powoduje niewiele skutków ubocznych ze strony przewodu pokarmowego, pomimo to liczba zarejestrowanych na całym świecie ciężkich uszkodzeń wątroby po nadużywaniu tego leku nieustannie wzrasta. Budzi to wątpliwości, czy preparaty zawierające paracetamol (proste i złożone) powinny być dostępne bez recepty. Niniejsza praca, dokonuje przeglądu aktualnego stanu wiedzy nt. mechanizmu działania paracetamolu, omawia jego wskazania terapeutyczne i możliwe działania toksyczne, jak również przedstawia preparaty zawierające paracetamol występujące na polskim rynku farmaceutycznym.

Paracetamol/Acetaminophen is a drug with tremendous popularity throughout the world; it is used to fight pain of different origin and pathologicallydriven increases in body temperature. The drug is freely available (without prescription) in plephora of mono– and multi-component preparations. It is a drug of choice in patients that cannot take nonsteroidal anti-inflammatory drugs (NSAID), including those suffering from different forms of osteoarthritic/muscle pain. Despite its wide use in therapy for many decades, the mechanism underlying paracetamol effects is still unclear. Central cyclooxygenase (COX)-dependent mechanism (although not excluded) does not seem to be of major importance, since at therapeutic concentrations it shows only weak (compared to NSAID) inhibitory action on purified preparations of COX-1 and COX-2. The role of isoform COX-3, though important in dogs, does not apply to humans. Recent experimental findings showed that paracetamol, similar to NSAID, is able to inhibit peripheral COX-1, and in particular COX-2 activity – the effects being however dependent on redox status of surrounding environment. Yet, in contrast to NSAID, paracetamol displays only weak, if any, anti-inflammatory potential, and does not influence platelet aggregation. Other central mechanisms contributing especially to analgesic activity may also be of importance, since paracetamol affects pain-related serotonergic descending neuronal pathways, blocks L-arginine/NO pathway, and stimulates endocannabinoid system. Paracetamol is well tolerated drug and produces few side effects from gastrointestinal tract, however, despite that, an increasing number of serious toxic liver episodes after an intensive drug intake are registered all over the world. This raises doubts as to whether paracetamol-containing preparations (simple and complex) should be available without prescription. This review surveys current concepts concerning mechanism of action of paracetamol, discusses its therapeutic indications and possible toxic effects, as well as surveys paracetamol-based preparations occurring on the Polish pharmaceutical market.